Πώς νιώθουν οι Ελληνίδες για τη μητρότητα; Μέρος 2

Πώς βιώνουν οι Ελληνίδες τόσο την προοπτική όσο και την πραγματικότητα της μητρότητας; Ως δυνατότητα ή ως υποχρέωση; Ή και τα δύο; Τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2018 διεξήγαγα μια εκτεταμένη διαδικτυακή έρευνα, στην οποία συμμετείχαν 3.731 γυναίκες. Ο σχεδιασμός της έρευνας βασίστηκε στο υλικό που έχω συλλέξει από τις βιωματικές ομάδες και τα βιωματικά εργαστήρια για τη (μη) μητρότητα που διοργανώνω από το 2012.

Στην έρευνα εξέτασα διάφορες παραμέτρους με στόχο να διερευνήσω τις στάσεις και τις απόψεις των γυναικών όσον αφορά πολλά ζητήματα που θεωρούνται δεδομένα και σπάνια διερευνούνται, διότι η μητρότητα φυσικοποιείται ως κάτι απόλυτα αυτονόητο και πάντοτε ως θετική εμπειρία. Έτσι λοιπόν, εξέτασα θέματα όπως η επιθυμία για μητρότητα, οι πιέσεις που δέχονται οι γυναίκες να τεκνοποιήσουν, το κατά πόσο το παιδί που έκαναν ήταν αποτέλεσμα εξωτερικών πιέσεων ή δικής τους απόφασης, το πώς η μητρότητα επηρέασε τη σχέση τους και τη σεξουαλική τους επιθυμία κτλ.

Η έρευνα διαιρείται σε δύο ενότητες: η πρώτη ενότητα αφορά γυναίκες που δεν έχουν κάνει παιδιά και η δεύτερη γυναίκες που έχουν κάνει. Στην πρώτη ενότητα απάντησαν 1053 γυναίκες και στη δεύτερη 2.678 γυναίκες.

Μέρος 2: Γυναίκες με παιδιά

(για το πρώτο μέρος Γυναίκες χωρίς παιδιά, πατήστε εδώ)

Η δεύτερη ενότητα της έρευνας αφορά γυναίκες που έχουν κάνει παιδιά. Απάντησαν 2.678 γυναίκες. Η πλειονότητα (69,8%) ήταν μεταξύ 30 και 39 ετών. Στην ενότητα αυτή εξέτασα παραμέτρους όπως πόσο συνειδητή ήταν απόφαση να κάνουν παιδιά, πώς η μητρότητα επηρέασε την ερωτική επιθυμία και τη συντροφική σχέση, αν δέχτηκαν πιέσεις να γίνουν μητέρες, κατά πόσο είναι ευχαριστημένες με την απόφασή τους να γίνουν μητέρες ή το έχουν μετανιώσει, αν ένιωσαν πίεση να κάνουν δεύτερο παιδί κτλ.

Τα συμπεράσματα που βγαίνουν από την έρευνά μου συνοψίζονται ως εξής:

• Η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών επιλέγει συνειδητά να γίνουν μητέρες. Η μητρότητα δεν είναι κάτι που συμβαίνει τυχαία, αλλά προϊόν συνειδητής απόφασης για τις περισσότερες γυναίκες, ανεξάρτητα από τυχόν πιέσεις από το περιβάλλον τους.
• Η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών είναι ευχαριστημένες με την απόφασή τους να κάνει παιδί και δεν το μετανιώνουν.
• Η μητρότητα έχει αρνητικό αντίκτυπο στη σεξουαλική επιθυμία των γυναικών για τις περισσότερες γυναίκες.

Η μητρότητα επηρεάζει τη σχέση με τον/τη σύντροφο αρνητικά και θετικά ή καθόλου στον ίδιο βαθμό.

Ακολουθούν τα αναλυτικά αποτελέσματα της έρευνας.

Η πλειονότητα (69%) ήταν μεταξύ 30 και 39 ετών.

Όσον αφορά το μορφωτικό επίπεδο, η συντριπτική πλειοψηφία (οχτώ στις δέκα γυναίκες) έχει πανεπιστημιακή εκπαίδευση ή/και μεταπτυχιακούς τίτλους.

Όσον αφορά τον σεξουαλικό προσανατολισμό, σχεδόν όλες οι γυναίκες που απάντησαν είναι ετεροφυλόφιλες (97,2%) και οι εννιά στις δέκα (89,3%) παντρεμένες.

Έκανα παιδί/παιδιά επειδή το ήθελα

Οχτώ στις δέκα γυναίκες που έκαναν παιδί ήθελαν πολύ να γίνουν μητέρες. Το ποσοστό των γυναικών που δεν ήθελαν να κάνουν παιδί αλλά έκαναν είναι πολύ μικρό – μόλις 3%. Μπορεί ως ποσοστό να είναι μικρό, ωστόσο μιλάμε για 82 γυναίκες, οι οποίες έγιναν μητέρες επειδή έτυχε κατά 47,5%. Αντιθέτως, οι γυναίκες που έγιναν μητέρες από τύχη είναι μόλις 5,8% στις γυναίκες που ήθελαν να γίνουν μητέρες και 25,5% στις γυναίκες που δεν είναι σίγουρες αν το ήθελαν.

Παρότι αυτές οι 82 γυναίκες δεν ήθελαν να κάνουν παιδί, δηλώνουν κατά 74,3% ευχαριστημένες με την απόφασή τους να κάνουν παιδί και πάνω από τις μισές (57,3%) δεν έχουν μετανιώσει για την απόφασή τους να γίνουν μητέρες. Θεωρώ ότι θα είχε ενδιαφέρον να διερευνηθεί πιο ενδελεχώς το βίωμα μητέρων όπως αυτές οι 82 γυναίκες που έχουν γίνει μητέρες χωρίς να το ήθελαν ιδιαίτερα ή καθόλου, όπως και αυτών που δεν είναι σίγουρες αν το ήθελαν (7,3%).

Ήταν δική μου απόφαση να κάνω παιδί/παιδιά

Το κατά πόσο η τεκνοποίηση ήταν συνειδητή απόφαση ή όχι το επανεξέτασα με μια δεύτερη ερώτηση: «Ήταν δική μου απόφαση να κάνω παιδί/παιδιά». Οι απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση συνάδουν με τις απαντήσεις στην ερώτηση «έκανα παιδί επειδή το ήθελα». Για την πλειοψηφία (95,1%) η απόφαση ήταν είτε αποκλειστικά είτε μερικά δική τους. Μόνο το 2,5% έκαναν παιδί χωρίς να είναι δική τους απόφαση, ενώ το 2,1% δεν είναι σίγουρες.

Έκανα παιδί/παιδιά επειδή ένιωθα ότι έπρεπε

Επανεξέτασα το ζήτημα του κατά πόσο η μητρότητα ήταν απόρροια επιλογής ή επιβολής με μια τρίτη ερώτηση. Οι απαντήσεις σε αυτή επιβεβαιώνουν ότι οι περισσότερες γυναίκες (σχεδόν τρεις στις τέσσερις, 72,8%) έγιναν μητέρες επειδή το ήθελαν οι ίδιες. Βέβαια, όταν στην ερώτηση μπαίνει το θέμα των κοινωνικών πρέπει, ένα 15,4% δηλώνει ότι έπαιξε και αυτό κάποιο ρόλο στην απόφασή τους και ένα 7,1% δηλώνει ότι ένιωθαν ότι έπρεπε να γίνουν μητέρες.

Πιέστηκα να κάνω παιδί/παιδιά, παρότι δεν ήμουν σίγουρη ότι το ήθελα

Τρεις στις τέσσερις γυναίκες δηλώνουν ότι δεν πιέστηκαν καθόλου να κάνουν παιδί. Μόνο ένα 8,7% των γυναικών αναφέρουν ότι πιέστηκαν λίγο ή πολύ να γίνουν μητέρες.

Έκανα παιδί/παιδιά επειδή έτυχε

Οι περισσότερες γυναίκες έκαναν παιδί μετά από συνειδητή απόφαση (71,5%). Δύο στις δέκα γυναίκες (19,2%) έκαναν παιδί μετά από έναν συνδυασμό τύχης και συνειδητής απόφασης. Λιγότερες από μία στις δέκα (8,5%) έκαναν παιδί κατά τύχη.

Η μητρότητα είναι όπως την παρουσίαζαν

Οι μισές μητέρες (51,2%) δηλώνουν ότι η πραγματικότητα της μητρότητας είναι περίπου όπως τους την παρουσίαζαν πριν γίνουν μητέρες. Αντιθέτως, τέσσερις στις δέκα γυναίκες (42,2%) έχουν την άποψη ότι η μητρότητα τελικά δεν είναι καθόλου ή όχι ιδιαίτερα όπως τους την παρουσίαζαν. Το ποσοστό των γυναικών που τελικά αντιμετωπίζουν μια διαφορετική πραγματικότητα ως μητέρες από αυτή που τους παρουσιαζόταν είναι αρκετά μεγάλο και θεωρώ ότι θα είχε ενδιαφέρον να διερευνηθεί περαιτέρω πώς αυτή η αναντιστοιχία επηρεάζει την ψυχολογική τους κατάσταση αλλά και την ποιότητα της ζωής τους.

Η μητρότητα επηρέασε την ερωτική μου επιθυμία

Πώς επηρεάζει η μητρότητα τη σεξουαλική επιθυμία των γυναικών; Όπως δείχνει η έρευνα, η μητρότητα επηρεάζει αρνητικά τη σεξουαλική επιθυμία. Σχεδόν οι μισές γυναίκες (44,9%) αναφέρουν ότι η ερωτική τους επιθυμία επηρεάστηκε αρνητικά από τη μητρότητα. Μόνο το 7,1% αναφέρει ότι η μητρότητα είχε θετική επιρροή στην ερωτική επιθυμία.

Η μητρότητα επηρέασε τη σχέση μου με τον/τη σύντροφό μου

Από την έρευνα προκύπτει ότι δεν υπάρχει σημαντική στατιστική διαφορά στο πώς η μητρότητα επηρεάζει τη σχέση με τον/τη σύντροφο. Σχεδόν το ίδιο ποσοστό γυναικών ανέφερε ότι η μητρότητα είχε αρνητικό αντίκτυπο στις συντροφικές σχέσεις (31,2%) ή θετικό (29,5%), ενώ παραπλήσιο ποσοστό (27,7%) δηλώνει ότι η σχέση δεν επηρεάστηκε ιδιαίτερα ή καθόλου από την έλευση του παιδιού.

Νιώθω πιο ολοκληρωμένη σαν γυναίκα, τώρα που είμαι μητέρα

Μια από τις στερεοτυπικές πεποιθήσεις που επικρατούν σε σχέση με τη μητρότητα είναι ότι το να κάνεις ένα παιδί σε ολοκληρώνει σαν γυναίκα. Σχεδόν οι μισές γυναίκες (48,3%) δηλώνουν ότι πράγματι έτσι ένιωσαν και μάλιστα πολύ, ενώ μία στις τέσσερις (25,2%) ένιωσε αρκετά πιο ολοκληρωμένη σαν γυναίκα. Αντιθέτως, δύο στις δέκα (21,5%) δεν ένιωσαν πιο ολοκληρωμένες σαν γυναίκες επειδή έκαναν παιδί.

Νιώθω ότι πρέπει/έπρεπε να κάνω δεύτερο παιδί για το καλό του πρώτου παιδιού

Μέσα από το ψυχοθεραπευτικό έργο συνάδελφων ψυχοθεραπευτριών προκύπτει ότι πολλές μητέρες θεωρούν απολύτως δεδομένο και απαραίτητο ότι πρέπει να κάνουν δεύτερο παιδί για χάρη του πρώτου, συχνά με αρνητικές επιπτώσεις για τη συντροφική τους σχέση. Στη συγκεκριμένη έρευνα εξέτασα αυτή την κοινωνική πίεση· πράγματι σχεδόν μία στις δύο γυναίκες (43%) πιστεύει ότι έπρεπε/πρέπει να κάνει δεύτερο παιδί για χάρη του πρώτου. Ωστόσο, το ίδιο ποσοστό (43,2%) διαφωνεί με αυτή την άποψη και 13,7% δεν είναι σίγουρες. Ας σημειωθεί ότι σε αυτόν τον υπολογισμό μέτρησα τις γυναίκες που τις αφορά η ερώτηση (2342 γυναίκες).

Είμαι ευχαριστημένη με την απόφασή μου να κάνω παιδί/παιδιά

Οι τελευταίες τέσσερις ερωτήσεις πραγματεύονται το πώς νιώθουν οι γυναίκες με την απόφασή τους να γίνουν μητέρες. Σχεδόν οχτώ στις δέκα δηλώνουν πολύ ευχαριστημένες (78,4%) και μόνο 1,3% δηλώνουν καθόλου ή όχι ιδιαίτερα ευχαριστημένες. Πάντως, 2,6% δεν μπορούν να απαντήσουν με βεβαιότητα.

Νομίζω ότι η ζωή μου τώρα θα ήταν καλύτερη αν δεν είχα κάνει παιδί/παιδιά

Για να εξακριβώσω αν οι γυναίκες είναι πραγματικά ευχαριστημένες που έγιναν οι μητέρες, αναδιατύπωσα την ερώτηση διαφορετικά, ώστε η κατάφαση να αφορά τη μη μητρότητα. Οι απαντήσεις διαφέρουν καίρια σε σύγκριση με την προηγούμενη διατύπωση, καθώς το ποσοστό των γυναικών που νιώθουν πλήρως θετικά για τη μητρότητα μικραίνει από 95,8% σε 61,2%. Το 13,8% των γυναικών δεν θεωρεί ότι η μητρότητα έκανε ιδιαίτερη διαφορά στο πόσο καλή ή κακή είναι ζωή τους, δηλαδή αποσύνδεσαν τη μητρότητα από την ποιότητα ζωής. Τέλος, παρόμοιο ποσοστό όπως και στην προηγούμενη ερώτηση (3%) θεωρεί ότι θα ζούσε καλύτερη ζωή αν δεν είχε κάνει παιδί.

Αν γύριζα πίσω τον χρόνο δεν θα έκανα παιδί/παιδιά

Παραπλήσιες είναι απαντήσεις και στην τρίτη ερώτηση που εξετάζει το πώς νιώθουν οι γυναίκες για την απόφασή τους να γίνουν μητέρες: σχεδόν εννιά στις δέκα (88,1%) των μητέρων θα έκαναν και πάλι παιδί αν γύριζαν πίσω τον χρόνο. Μόνο 2,8% θα διάλεγε διαφορετικά και 8,9% δεν είναι σίγουρες.

Μερικές φορές σκέφτομαι πώς θα ήταν η ζωή μου αν δεν είχα κάνει παιδί/παιδιά

Ενώ το ποσοστό των γυναικών που έγιναν μητέρες δηλώνουν αναφανδόν ευχαριστημένες με την απόφασή τους καθώς και ότι θα έπαιρναν την ίδια απόφαση αν γύριζαν πίσω τον χρόνο, πάνω από μία στις δύο (53%) αναρωτιούνται μερικές φορές πώς θα ήταν η ζωή τους αν δεν είχαν κάνει παιδί.